همزمان با اعلام پیروزی ابراهیم رئیسی، کاندیدای منتخب شورای نگهبان در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۸ خرداد ۱۴۰۰، پرسشی که از مدت‌ها قبل درباره پیامد تحریم‌ها علیه رئیس کنونی قوه قضاییه مطرح بود، به طور جدی‌تر مطرح شد.

آیا رئیسی، با سابقه مشارکت در اعدام‌های دهه ۶۰ و تحریم‌هایی که علیه او اعمال شده، امکان سفر خارجی خواهد داشت؟

طرح مجلس شورای اسلامی که چهارشنبه ظهر اعلام وصول شد، تا حدودی این چشم‌انداز را روشن می‌کند. این طرح مذاکره مسئولان و مقامات جمهوری اسلامی با مقامات آمریکایی را ممنوع می‌کند. از آنجایی که مذاکرات احیای برجام در وین با حضور معاون وزارت خارجه و موافقت رهبر جمهوری اسلامی و مجلس با هدف لغو تحریم‌ها در جریان است، به نظر می‌رسد، هدف اصلی طرح ممنوعیت ملاقات با آمریکایی‌ها، رئیس‌جمهور و وزیر خارجه جمهوری اسلامی باشد.

به این ترتیب مجلس شورای اسلامی در ماجرای احتمال امکان‌پذیر نبودن سفر رئیسی به آمریکا، دست پیش را در حمایت از او می‌گیرد.

هرچند این طرح هنوز باید به تصویب مجلس و شورای نگهبان برسد، رئیسی هم در نخستین کنفرانس خبری پس از انتخابات، در موضعی مشابه احتمال ملاقات با رئیس‌جمهور آمریکا در صورت لغو تحریم‌ها علیه خود را قاطعانه رد کرده بود. کاخ سفید نیز در واکنش به این اظهارات رئیسی گفت که اصولا رابطه دیپلماتیک بین دو کشور برقرار نیست و تصمیم‌گیرنده رهبر جمهوری اسلامی است.

از نگاه برخی کارشناسان با توجه به مصونیت سیاسی رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور، تشکیل نشدن پرونده قضایی برای او و یا تحت پیگرد پلیس بین‌الملل قرار نداشتن ؛ امکان سفر او به خارج از کشور منتفی نیست. از همین رو عفو بین الملل ساعاتی پس از اعلام پیروزی رئیسی خواستار تعقیب قضایی او بابت «جنایت علیه بشریت» شده است.

از سوی دیگر پیشینه کشورهای اروپایی در تعامل با مقامات جمهوری اسلامی با سابقه آشکار نقض حقوق بشر و مواضع محتاطانه آنها در ارتباط با اعلام پیروزی رئیسی نشان می‌دهد که آنها در صورتی که پای منافع در میان باشد، با ابراهیم رئیسی نیز گفت‌و‌گو خواهند کرد.

روسیه، عراق و برخی کشورهای دیگر نیز همانگونه که پذیرای چهره‌هایی مانند هاشمی شاهروی و قاسم سلیمانی بودند، می‌توانند رئیسی را نیز میزبانی کنند.

اما مساله سفر به آمریکا برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل در اوایل پاییز متفاوت است.

سال گذشته شیوع بیماری همه‌گیر کرونا و محدودیت‌های اجتماعی ناشی از آن در مجمع عمومی سازمان ملل، به فرصتی برای حسن روحانی، رئیس‌جمهور و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه او تبدیل شد تا دیگر نگران صادر نشدن ویزا و سفر به نیویورک نباشند. دولت دونالد ترامپ پیش از آن تحریم‌های گسترده‌ای را علیه مقامات ارشد جمهوری اسلامی و وابستگان به آنها اعمال کرده بود که محدودیت‌های صدور ویزا و سفر به آمریکا را نیز شامل می‌شد. اغلب این تحریم‌ها به دلیل نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم برقرار شده و لغو آن در دولت جو بایدن به سادگی امکان‌پذیر نیست. چنانکه گفته می‌شود، یکی از موارد حل اختلاف در مذاکرات احیای برجام در وین نیز همین موضوع است.

حتی اگر مجمع عمومی امسال سازمان ملل نیز به دلیل همه‌گیری کرونا با حضور همه سران کشورها برگزار نشود، مجمع‌های سال‌ها‌ی آینده پیش روی ابراهیم رئیسی خواهد بود.

البته رسم سفر هرساله به نیویورک از زمان احمدی‌نژاد بنا نهاده شد و محمد خاتمی تنها دو بار در مجمع عمومی حضور یافت. پیش از آن علی‌اکبر ولایتی، وزیر خارجه دولت‌های علی خامنه‌ای (او یک بار در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد) و اکبر هاشمی رفسنجانی در مجمع عمومی سازمان ملل حاضر می‌شد.

در تاریخ ۴۳ ساله جمهوری اسلامی، هیچ یک از هفت رئیس‌جمهور قبل از رئیسی با همتای آمریکایی خود ملاقات نکرده‌اند. این تابو محمد خاتمی را بر آن داشت تا در جریان سفر به نیویورک از بیم مواجه نشدن با بیل کلینتون خود را در راهرو‌های سازمان ملل مخفی کند.

محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق نیز باوجود تمایل به ملاقات با آمریکایی‌ها، چراغ سبز مقامات بالاتر را دریافت نکرد. حسن روحانی در آغاز کار خود تنها یک گفت‌و‌گوی تلفنی کوتاه با باراک اوباما داشت و فرصت گفت‌و‌گو و ملاقات با دونالد ترامپ را با باقی‌ماندن در اتاق هتل محل اقامتش در نیویورک از دست داد.

این سابقه در ترکیب با هدایت چهره‌ای مانند ابراهیم رئیسی به ساختمان ریاست جمهوری در خیابان پاستور، نشان می‌دهد که اصولا رهبر جمهوری اسلامی برای ملاقات رو در روی روسای جمهور ایران و آمریکا و حتی ایفای نقش رئیس‌جمهور و دولت به عنوان مهره‌ای مهم در تنظیم روابط بین‌الملل ضرورتی احساس نمی‌کند.

تعداد سفرهای اروپایی روحانی در دوره هشت ساله ریاست‌جمهور، دستاورد «هیچ» او در بهبود روابط با کشورهای همسایه و حذف وزیر خارجه از امور بین‌الملل و در نهایت برجام، گواهی بر این مدعاست.